Gesprek met Amélie Deprez, regionale coördinatrice van Dokters van de Wereld Brussel

Amélie Deprez, Brusselse regionale coördinatrice van Dokters van de Wereld, praat met ons over de extreme humanitaire noodsituaties waarmee haar NGO dagelijks wordt geconfronteerd.

Amélie Deprez, allereerst bedankt dat u ons wat van uw tijd geeft. Wat houdt het werk van Dokters van de Wereld Brussel in?

Onze kernactiviteit is het helpen van mensen die extreem vervreemd zijn van de maatschappij, met gezondheidsproblemen die inherent zijn aan het leven op straat. Deze mensen vallen meestal onder de radar van meer institutionele structuren.

Dokters van de Wereld handelt natuurlijk niet alleen. Wij maken o.a. deel uit van de Humanitaire HUB, een consortium van vijf NGO's die zich met verschillende problemen bezighouden:

·       Dokters van de Wereld organiseert medische, sociale en verloskundige consulten (met vroedvrouwen);

·       Artsen zonder Grenzen biedt psychologische en geestelijke gezondheidszorg;

·       het Rode Kruis is betrokken bij het herstellen van familiebanden;

·       het Burgerplatform voor Steun aan Vluchtelingen deelt kleding en hygiëneproducten uit en verwijst mensen naar zijn opvangcentra;

·       SOS Jeunes – Quartier Libre AMO zorgt voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV's).

Doet de NGO Dokters van de Wereld Brussel een beroep op vrijwilligers of werknemers?

Wij berusten op een kern van werknemers in loondienst en enkele Geco-werknemers. Op regionaal niveau ontvangen wij steun van Actiris en op federaal niveau hebben wij toegang tot het Sociaal Fonds Maribel voor sommige posities.

De overgrote meerderheid van onze medewerkers zijn vrijwilligers. Sommigen van hen zijn al 10 of 15 jaar bij ons en dat is goed, want het blijft moeilijk om nieuwe te werven. We lanceren regelmatig oproepen op sociale netwerken. Aangezien Dokters van de Wereld goede pers heeft, helpt dit een beetje. Wij hadden een toevloed van vrijwilligers tijdens de Covid-19 crisis en sommigen van hen zijn nog steeds bij ons.

Onze medewerkers hebben verschillende profielen: verzorgenden natuurlijk, zoals artsen, verpleegkundigen, verloskundigen of psychologen, maar ook niet-medische profielen voor de opvang.

Zo werkt ons centrum voor onthaal, zorg en oriëntatie (COZO) van 9 tot 17 uur. Het zijn dus vooral gepensioneerden die er werken. Twee of drie keer per week worden 's avonds medische consulten georganiseerd in de noodopvangcentra (van de Nieuwe SAMUSOCIAL, het Rode Kruis of het Burgerplatform). En logischerwijs zijn er meer jonge werkende artsen.

Ziet u, net als de Voedselbanken, een toename van de vraag?

Bij de Humanitaire HUB, in het dagcentrum, bieden we maaltijden, douches en sociale begeleiding. We zijn van 300-400 maaltijden twee keer per dag aan het begin van het jaar naar 800 maaltijden twee keer per dag gegaan. De vraag is dus verdubbeld en dit is een triest record voor Dokters van de Wereld Brussel. Voor de verdeling van maaltijden werken wij samen met verenigingen zoals Cuistots solidaires, Serve the City, enz.

We zien ook een sterke toename van het aantal verzoekers om internationale bescherming (VIB) dat naar ons toe komt. Wij houden ons voornamelijk bezig met transitmigranten, d.w.z. zij die geen asiel aanvragen en zich dus niet in België willen vestigen. Er komt echter een fenomenaal aantal VIB bij, omdat de Belgische Staat hen niet kan opvangen. Vandaag duurt het drie tot vier maanden tussen het verzoek om internationale bescherming en de terbeschikkingstelling van accommodatie door Fedasil.

Daar onze opvang onvoorwaardelijk is, zorgen wij ook voor dit VIB-publiek. Wat normaal gesproken niet onze verantwoordelijkheid is. Inderdaad, het is de verantwoordelijkheid van de Staat om hen bescherming te bieden, te beginnen met een dak boven hun hoofd. Dit is een publiek met zeer specifieke behoeften, dat wij niet adequaat kunnen begeleiden. Maar omdat het niet mogelijk is om mensen die in totale armoede leven uit te zoeken, proberen wij hen toch te helpen.

Welke zijn de belangrijkste ziekten die u behandelt?

Wij behandelen vooral ziekten die kenmerkend zijn voor het leven op straat: huidziekten en aandoeningen aan de luchtwegen die in de meeste gevallen kunnen worden voorkomen door onderdak te bieden.

Een vrijwel onbeheersbare schurft epidemie woedt onder straat mensen. Hoe goed het ook behandeld is, herbesmetting vindt onmiddellijk plaats als u in contact komt met een besmette deken of kleding. Wij stellen ook gevallen van cutane difterie vast, voornamelijk bij mensen uit Syrië of Afghanistan, waar routine-immunisatie, met name tegen difterie, niet langer naar behoren is georganiseerd. Difterie veroorzaakt huidzweren en wordt met antibiotica behandeld.

We zien ook belangrijke geestelijke gezondheidsproblemen. U moet zich het morele leed voorstellen van deze mensen die hun land en hun geliefden hebben moeten verlaten in de hoop op een beter leven of gewoon om hun eigen hachje te redden. Zij hebben de kwellingen van de migratietocht meegemaakt, geconfronteerd met angst en gevaar. En als ze eindelijk in Europa aankomen, worden ze getroffen door het geweld van de ontvangst. Afgewezen, soms mishandeld en ontdaan van het weinige dat ze nog hebben, om uiteindelijk op straat te belanden... Het is begrijpelijk dat ze hun houvast verliezen en dat de wanhoop toeslaat. In feite werkt het leven op straat als een katalysator voor angst en opstand.

In het begin van het jaar waren het vooral alleenstaande mannen die op straat stonden. Vandaag is het nog erger. Nu zien we vrouwen, families met kinderen of niet-begeleide minderjarigen zonder onderdak.

Hoe reageert u op degenen die de huisvesting van migranten te duur vinden?

In de eerste plaats is het een kwestie van eerbiediging van het internationale recht. De Staat is verplicht materiële bijstand, en dus onderdak, te verlenen aan mensen die internationale bescherming verzoeken. Vanuit gezondheidsoogpunt verergert het ook reeds problematische gezondheidssituaties (geestelijke gezondheidsproblemen, besmettelijke ziekten, chronische ziekten...) waarvoor vroegtijdige opsporing en behandeling uiteindelijk goedkoper is dan behandeling van een acute situatie. Zoals vaak het geval is, blijkt voorkomen goedkoper dan genezen.

Het is echt jammer dat we zo'n argument moeten gebruiken om te overtuigen of te doen bewegen. Fatsoen zou voorschrijven dat we een behoeftig mens niet op straat moeten laten staan. In feite gebruiken wij het meer als tegenargument voor degenen die menen dat een waardige ontvangst een "aan zuigeffect" zal veroorzaken. Alsof het vooruitzicht van tijdelijk onderdak meer mensen ertoe zou aanzetten hun leven te wagen om met een geïmproviseerde boot de Middellandse Zee over te steken... Geen enkele serieuze waarnemer zal deze "aanzuig"-theorie bevestigen.

Zijn het echt alleen Dokters van de Wereld en Artsen zonder Grenzen die deze mensen behandelen?

Volgens een studie van het Expertisecentrum van de FOD Volksgezondheid kunnen mensen zonder wettig verblijf of die geen ziekteverzekering meer hebben, onder bepaalde voorwaarden een beroep doen op dringende medische hulp (DMH), die voor iedereen toegankelijk is. Maar wat vinden we? Dat 80 tot 90% van de mensen die baat zouden kunnen hebben bij de DMH er niet om vragen. Dat komt door de complexiteit van de criteria en van de verschillende stappen, die bovendien per OCMW verschillen.

Sinds twee jaar wordt er samen met de Federatie van Brusselse OCMW's gewerkt aan harmonisatie. Dokters van de Wereld vertegenwoordigt de sociale en gezondheidssector. Bovendien vragen de OCMW's zelf om een vereenvoudiging van de uitvoering van de dringende medische hulp. Dit zou bijdragen tot een vermindering van de administratieve lasten die hen beletten meer sociaal werk op het terrein te verrichten.

Hoe gaat u met deze situatie om?

De werklast is sinds begin 2022 veel zwaarder geworden. En de emotionele last is ook zwaarder geworden. Omdat we de aanvragers niet “sorteren”, proberen we iedereen die bij ons komt te helpen. Maar de vraag is zo gegroeid dat de grenzen van wat wij voor deze mensen in nood kunnen doen, nu zijn overschreden. Daardoor moeten we soms nee zeggen, omdat onze materiële en menselijke middelen uitgeput zijn. En dat is erg moeilijk om mee te leven.

Als organisatie moeten we onze werknemers tegen deze druk beschermen, want om voor anderen te zorgen, moeten we ook voor onszelf zorgen.

Er is ook veel frustratie over het niet gehoord worden. Twee maanden geleden heeft een groep NGO's, waaronder de onze, een reeks zeer concrete aanbevelingen aan de Premier gedaan om de opvangcrisis te boven te komen. Onze aanpak werd niet goed ontvangen, alsof de regering ons advies niet nodig had en precies wist wat ze moest doen. Waarom doet zij het dan niet?

Het is waar dat er nog nooit zoveel accommodatie was voor daklozen in Brussel, maar het gebrek aan opvangplaatsen in het FEDASIL-netwerk zet de Brusselse noodopvangcentra nog meer onder druk.

Natuurlijk heeft de regering de afgelopen jaren te kampen gehad met verschillende crises: de Covid-19 pandemie, de oorlog in Oekraïne, de inflatie, de energiecrisis... We weten heel goed dat België geen rekbare begroting heeft. Maar wat wij verontrustend vinden is het gebrek aan luisteren.

Nogmaals bedankt voor dit rijke en uitdagende gesprek. De Voedselbanken delen uw zorg om de minstbedeelden te helpen. En hun vrijwilligers begrijpen maar al te goed de moeilijkheden waarmee u wordt geconfronteerd.

terug naar overzicht